بررسی عوامل مؤثر بر طرد اجتماعی معلولان: مطالعۀ موردی معلولان جسمی و حرکتی تحت پوشش بهزیستی شهرستان ری

پژوهش حاضر در پی فهم وضعیت طرد اجتماعی و سنجش عوامل و متغیرهای مؤثر بر آن بر حسب شاخص‌های طرد اجتماعی است. سؤالات اصلی تحقیق عبارتند از: چگونه معلولان جسمی و حرکتی در چرخۀ زندگی به گونه‌ای نظام‌مند از جریان اصلی اجتماع طرد و به حاشیه رانده می‌شوند؟ و چه عواملی به طرد معلولان جسمی و حرکتی از عرصه‌های اجتماعی انجامیده است؟ هدف کلی این پژوهش شناخت عوامل مؤثر بر طرد اجتماعی معلولان است. نظریه‌پردازان این حوزه استدلال می‏کنند معلولیت گونه‏ای از سرکوب و طرد اجتماعی است؛ معلولان نابرابری قابل ملاحظه‏ای را در همۀ ابعاد زندگی اجتماعی تجربه می‏کنند و این طرد متأثر از عوامل اجتماعی است. در این تحقیق که از دو روش کمی (پیمایش) و کیفی (مصاحبه) استفاده شده، ابعاد اصلی طرد اجتماعی سنجش شده و توزیع آن در 369 نفر از نمونۀ تحقیق به‌دست آمده است. همچنین با استفاده از روش کیفی کوشش شده است درک عمیق‌تری از تجربۀ زیستۀ معلولان جسمی و حرکتی در مورد طرد، فرایندها و علل آن به­دست آید. بدین منظور، با نمونه‌ای متشکل از 31 نفر از معلولان جسمی و حرکتی، به گونه‌ای هدفمند، مصاحبه به­عمل آمده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که طرد معلولان از اجتماع با نگرش منفی جامعه، عدم تناسب امکانات فیزیکی، نهادهای حمایتی، حمایت‌های درون‌گروهی، عدم اعتماد اجتماعی و احساس محرومیت اجتماعی رابطۀ معناداری دارد؛ بنابراین با توجه به حجم گستردۀ فقر، بی‌سوادی، بیکاری و همچنین فقر روابط و مشارکت‌های اجتماعی و شرمساری در بین معلولان، باید با فاکتورهای اجتماعی مورد اشاره با احتیاط بیشتری برخورد کرد.